Đền Ông Hoàng Mười tọa lạc tại làng Xuân Am, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An, có tuổi đời hơn 400 năm. Xây dựng từ thời Hậu Lê (năm 1634), ngôi đền thờ Quan Hoàng Mười cùng các vị thần linh như Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Tứ Phủ, Song Đồng Ngọc Nữ, và nhiều anh hùng dân tộc khác. Quan Hoàng Mười được nhân dân xứ Nghệ coi như một vị thần linh bảo vệ, giúp đỡ trong những lúc khó khăn, với nhiều huyền thoại và câu chuyện hấp dẫn về cuộc đời và sự nghiệp của ông.

 Kiến trúc của Đền Ông Hoàng Mười không chỉ mang đậm dấu ấn lịch sử, mà còn là sự kết hợp tinh tế giữa nghệ thuật điêu khắc và sự sáng tạo tài hoa của những nghệ nhân xứ Nghệ. Các họa tiết long, lân, quy, phụng được chạm khắc tinh xảo, phản ánh sự vĩ đại và linh thiêng của di tích. Đền có tổng diện tích hơn 1 ha, với các công trình kiến trúc nổi bật như tam quan, tắc môn, đài trung thiên, lầu cô, lầu cậu, và các điện thờ thần linh.

Ngoài giá trị kiến trúc, Đền Ông Hoàng Mười còn là một kho tàng di sản văn hóa quý giá. Đặc biệt, nơi đây lưu giữ 21 đạo sắc, bản thần tích chữ Hán và các tượng thờ có giá trị lịch sử và thẩm mỹ cao. Đặc biệt, nghi lễ thờ Mẫu – một tín ngưỡng văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận – đã góp phần tạo nên sự đặc sắc cho lễ hội Đền Ông Hoàng Mười.

Lễ hội Đền Ông Hoàng Mười không chỉ là một dịp để tưởng nhớ vị thần linh, mà còn là cơ hội để tôn vinh các giá trị văn hóa, truyền thống của dân tộc. Lễ hội được tổ chức vào ngày 9 và 10 tháng 10 âm lịch hàng năm, thu hút hàng nghìn du khách và tín đồ từ khắp mọi miền đất nước. Các nghi lễ truyền thống như lễ mộ dục, lễ rước, lễ yết cáo, lễ đại tế và lễ tạ được tổ chức trang nghiêm và theo đúng phong tục cổ truyền.

Điểm nhấn trong lễ hội là các nghi thức chầu đồng, một nghi lễ tâm linh đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu, được thực hiện bởi các thầy đồng, các cô đồng. Những nghi lễ này không chỉ mang tính tâm linh, mà còn là dịp để cộng đồng cảm nhận sự linh thiêng của Đền Ông Hoàng Mười.

Lễ hội Đền Ông Hoàng Mười đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2019, một vinh dự không chỉ đối với huyện Hưng Nguyên, mà còn đối với cả cộng đồng dân tộc Việt Nam. Việc này không chỉ khẳng định giá trị văn hóa sâu sắc của di tích, mà còn thể hiện sự tri ân đối với những công lao của thế hệ trước. Đồng thời, vinh danh này cũng đặt ra trách nhiệm lớn lao trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản này cho thế hệ mai sau.

Lễ hội Đền Ông Hoàng Mười đã trở thành một điểm đến không thể thiếu trong hành trình khám phá xứ Nghệ. Mỗi năm, lượng du khách đến thăm đền không ngừng tăng lên, đặc biệt vào dịp lễ hội. Không chỉ là nơi để thờ cúng, lễ hội còn là dịp để người dân và du khách tận hưởng không khí trang nghiêm của những nghi lễ truyền thống, hòa mình vào các hoạt động vui chơi, giải trí phong phú như đua thuyền, thả đèn hoa đăng, hay các trò chơi thể thao dân gian.

Nhờ sự đầu tư và quan tâm đúng mức từ chính quyền địa phương, đền Ông Hoàng Mười đã trở thành một trung tâm văn hóa, du lịch tâm linh, góp phần không nhỏ vào sự phát triển của ngành du lịch tại huyện Hưng Nguyên. Các hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi trong lễ hội không chỉ giúp gìn giữ truyền thống, mà còn thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham gia, tạo nên một không gian văn hóa đầy sắc màu.

Để thu hút du khách, huyện Hưng Nguyên đang đẩy mạnh công tác phát triển du lịch, xây dựng các sản phẩm du lịch hấp dẫn, đặc biệt là các tour du lịch văn hóa tâm linh. Các di tích lịch sử, văn hóa như Đền Ông Hoàng Mười, Đền Rậm, Đêng Thanh Liệt và Núi Lam Thành, đang được kết hợp trong những hành trình du lịch ven sông Lam, tạo thành một điểm đến thú vị cho những ai yêu thích khám phá văn hóa và lịch sử.

Lễ hội Đền Ông Hoàng Mười không chỉ là dịp để chiêm bái, cầu an, mà còn là dịp để người dân và du khách tìm về với cội nguồn, hiểu thêm về văn hóa, lịch sử và con người xứ Nghệ. Đây là một hành trình khám phá đầy ý nghĩa, mang đến cho mỗi du khách những trải nghiệm khó quên trong lòng quê hương Nghệ An.Với sự linh thiêng và quy mô ngày càng được nâng cao, Lễ hội Đền Ông Hoàng Mười đã và đang trở thành điểm đến hấp dẫn, góp phần làm phong phú thêm bản đồ du lịch tâm linh Việt Nam.

Nguyễn Hạnh